Stoalılık, eski Yunan ve Roma’da yandaş bulmuş maddeci ve
doğacı bir öğretidir. MÖ 300 ile MS 200
yılları arasında yaklaşık 500 yıl süre ile Antik dünyada büyük ölçüde yaygınlık
kazanmıştır.
Okulun Kurucusu, MÖ 336’da Kıbrıs Citium’da (bugünkü Larnaka) doğan, Mnaseas oğlu Zenon’dur. Zenon, Akdeniz’de gemi ile ticaret yapan babasının kendisine getirdiği kitaplarla felsefeye ilgi duymuş, birçok felsefe metnini daha Atina’ya gelmeden okumuştu. Zenon, yirmili yaşlarında çıktığı bir ticari seferde, MÖ 314 yılında, gemisi Yunanistan kıyılarında kayalara oturunca, bunu tanrıların kendisini felsefeye vermesi için gönderdiği bir işaret sayıp Atina’da kalmaya ve felsefe eğitimi almaya karar verdi.
Zenon Atina’da önce Cynic okuldan Crates’in, daha sonra Megara okulundan mantıkçılar Stilpon ve Diodoros’un öğrencisi oldu. Son olarak Platon’un Academia’sında Polemon ile felsefe çalıştı. Aynı yıllarda Epikuros, Academia’nın karşındaki bahçede kurduğu okulunda kendi hazcı öğretisini öğrencilerine aktarıyordu.
Zenon, tüm bu düşünce sistemlerinin temel ilkelerini biliyordu ancak hiç biri ile tam olarak tatmin olmadı. MÖ 300 yılında Atina şehir meydanında, pazar yerine bakan “Stoa Poekile” adı verilen sütunlu yolda kendi felsefesini öğretmeye başladı.
Zenon en çok Cynic öğretinin “tek gerçek iyi, erdemdir” fikrinden etkilenmişti. Erdemli bir yaşam için doğaya uygun ve sade bir hayat sürme ilkesini ve Sokrates’in doğru düşünme aracı olarak geliştirdiği dialektik düşünme yöntemini benimsedi.
Zenon’nun MÖ 264’de ölümünden sonra okulun başına öğrencisi Assos’lu Cleanthes (MÖ 331-233) geçti. Cleanthes çok yaratıcı bir fikir adamı olmamasına karşın hocasının öğretisini büyük bir sadakatle sonraki kuşaklara aktardı.
MÖ 233 yılında Stoalı okulun başına üçüncü yönetici olarak Soli’li Chrysippus (MÖ 290-206) geçti. Chrysippos, son derece parlak bir zekaya ve olağanüstü bir felsefi düşünce derinliğine sahipti. Çoğu mantık alanında olmak üzere 700’den fazla kitap yazdığı söyleniyor. Chrysippus ile birlikte Stoa düşüncesi, hayatın her alanını kapsayabilen bir öğreti olarak ana hatları ile sağlam bir şekilde belirlenmiştir.
Stoalı doktrin üç bölüme ayrılır; Fizik, Mantık ve Etik. Stoalılık özünde bir ahlak öğretisidir ancak bilimsel temel olarak büyük ölçüde Herakleitos’a dayanan Fiziği, düşünme yöntemi olarak da Sokrates’in diyalektiğini kullanır.
Stoa düşüncesinin özünü, erdemli olmayı esas alan, hem doğaya hem de insanın kendi yapısına uyumlu, sade ve alçak gönüllü bir yaşamı sürdürme arzusu oluşturur. Stoa bilgesi (Sophos-Sage) için erdemli olmak dışında arzulanabilecek herhangi bir “iyi”, erdemsiz olmak dışında korkulacak veya kaçılacak bir “kötü” yoktur. Stoalı için acı veya haz, fakirlik veya zenginlik, hastalık veya sağlık, hatta yaşam veya ölüm bile eşit derecede doğal ve aynı derecede “ilgisiz”dir(indifferent).
Stoalılara göre insan erdemli ve iyi bir yaşama kavuşmak için çaba göstermelidir. Mutluluğa ancak elimizde olan ve olmayan şeyleri iyi ayırt edip, elimizde olan şeyler arasında bilinçli ve doğru tercihler yaparak ulaşabiliriz.
Okulun Kurucusu, MÖ 336’da Kıbrıs Citium’da (bugünkü Larnaka) doğan, Mnaseas oğlu Zenon’dur. Zenon, Akdeniz’de gemi ile ticaret yapan babasının kendisine getirdiği kitaplarla felsefeye ilgi duymuş, birçok felsefe metnini daha Atina’ya gelmeden okumuştu. Zenon, yirmili yaşlarında çıktığı bir ticari seferde, MÖ 314 yılında, gemisi Yunanistan kıyılarında kayalara oturunca, bunu tanrıların kendisini felsefeye vermesi için gönderdiği bir işaret sayıp Atina’da kalmaya ve felsefe eğitimi almaya karar verdi.
Zenon Atina’da önce Cynic okuldan Crates’in, daha sonra Megara okulundan mantıkçılar Stilpon ve Diodoros’un öğrencisi oldu. Son olarak Platon’un Academia’sında Polemon ile felsefe çalıştı. Aynı yıllarda Epikuros, Academia’nın karşındaki bahçede kurduğu okulunda kendi hazcı öğretisini öğrencilerine aktarıyordu.
Zenon, tüm bu düşünce sistemlerinin temel ilkelerini biliyordu ancak hiç biri ile tam olarak tatmin olmadı. MÖ 300 yılında Atina şehir meydanında, pazar yerine bakan “Stoa Poekile” adı verilen sütunlu yolda kendi felsefesini öğretmeye başladı.
Zenon en çok Cynic öğretinin “tek gerçek iyi, erdemdir” fikrinden etkilenmişti. Erdemli bir yaşam için doğaya uygun ve sade bir hayat sürme ilkesini ve Sokrates’in doğru düşünme aracı olarak geliştirdiği dialektik düşünme yöntemini benimsedi.
Zenon’nun MÖ 264’de ölümünden sonra okulun başına öğrencisi Assos’lu Cleanthes (MÖ 331-233) geçti. Cleanthes çok yaratıcı bir fikir adamı olmamasına karşın hocasının öğretisini büyük bir sadakatle sonraki kuşaklara aktardı.
MÖ 233 yılında Stoalı okulun başına üçüncü yönetici olarak Soli’li Chrysippus (MÖ 290-206) geçti. Chrysippos, son derece parlak bir zekaya ve olağanüstü bir felsefi düşünce derinliğine sahipti. Çoğu mantık alanında olmak üzere 700’den fazla kitap yazdığı söyleniyor. Chrysippus ile birlikte Stoa düşüncesi, hayatın her alanını kapsayabilen bir öğreti olarak ana hatları ile sağlam bir şekilde belirlenmiştir.
Stoalı doktrin üç bölüme ayrılır; Fizik, Mantık ve Etik. Stoalılık özünde bir ahlak öğretisidir ancak bilimsel temel olarak büyük ölçüde Herakleitos’a dayanan Fiziği, düşünme yöntemi olarak da Sokrates’in diyalektiğini kullanır.
Stoa düşüncesinin özünü, erdemli olmayı esas alan, hem doğaya hem de insanın kendi yapısına uyumlu, sade ve alçak gönüllü bir yaşamı sürdürme arzusu oluşturur. Stoa bilgesi (Sophos-Sage) için erdemli olmak dışında arzulanabilecek herhangi bir “iyi”, erdemsiz olmak dışında korkulacak veya kaçılacak bir “kötü” yoktur. Stoalı için acı veya haz, fakirlik veya zenginlik, hastalık veya sağlık, hatta yaşam veya ölüm bile eşit derecede doğal ve aynı derecede “ilgisiz”dir(indifferent).
Stoalılara göre insan erdemli ve iyi bir yaşama kavuşmak için çaba göstermelidir. Mutluluğa ancak elimizde olan ve olmayan şeyleri iyi ayırt edip, elimizde olan şeyler arasında bilinçli ve doğru tercihler yaparak ulaşabiliriz.
